Weerstandsvermogen en risicobeheersing

In totaal hebben wij circa 40 risico’s in beeld, die elk half jaar worden gerapporteerd. Bij zowel de begroting, als bij de jaarrekening wordt een actueel beeld gegeven van de risico's. Afhankelijk van de kans van voordoen en de impact wordt de top 10 bepaald. Dit gebeurt aan de hand van de beleidsregels die uw raad heeft vastgelegd in Nota Weerstandsvermogen.

1. Uitval ICT-systemen bij calamiteiten/informatieveiligheid

De gemeente Olst-Wijhe maakt voor haar bedrijfsvoering op alle werkterreinen gebruik van ICT-systemen. Om de ICT van de DOWR-gemeenten toekomstbestendig te maken, hebben de gemeenteraden middelen beschikbaar gesteld. Er zijn beleidskaders, protocollen en technische en organisatorische maatregelen geïmplementeerd ter bevordering van de informatieveiligheid. Ondanks deze maatregelen blijft het risico op cybercrime en datalekken toenemen. Daarom worden proactieve en reactieve maatregelen getroffen om de digitale weerbaarheid van de gemeente te versterken. Een van de meest impactvolle scenario’s waarmee rekening wordt gehouden, is een ransomware-aanval.

2. Sociaal Domein (Jeugdwet, Wet maatschappelijke ondersteuning 2015)

Ondanks de maatregelen die vanuit de Taskforce sociaal domein zijn voorgesteld, zien we de uitgaven in het geheel licht stijgen. Dat heeft met name te maken met de inflatie (hogere indexering van de tarieven op jeugdhulp en Wmo). Dit is verwerkt in de begroting.
Daar waar het met name gaat om jeugdhulp zien we de uitgaven fluctueren. Dit komt door het relatief forse aandeel van kostbare casussen die het budget positief dan wel negatief beïnvloeden. Om die reden blijven we rekening houden met een mogelijke overschrijding van het totale Jeugd en Wmo budget.

3. Participatiewet

Het aantal uitkeringen (onder andere Participatiewet) stijgt en de laatste jaren hebben we een tekort op het BUIG-budget. Hierbij is sprake van een eigen risico van 5,0% dat niet wordt gecompenseerd. Daarnaast lopen we het risico dat we eventueel niet voor de vangnetregeling in aanmerking komen.

4. Uitkering gemeentefonds

Periodiek wordt er "groot onderhoud" gepleegd aan de verdeling van het gemeentefonds om de werkelijke kosten aan gemeentelijke taken aan te laten sluiten met de ijkpunten in het gemeentefonds. Met ingang van 2023 hebben de fondsbeheerders een nieuw verdeelmodel ingevoerd dat beter aansluit op de kostenverschillen tussen gemeenten en dat een groot aantal knelpunten in de huidige verdeling zou moeten wegnemen. Voor onze gemeente valt de herverdeling ongunstig uit. Gegeven de ontvangen reacties is besloten het ingroeipad - het pad waarmee de gemeenten naar de nieuwe verdeling ingroeien - vooralsnog te beperken tot 3 jaar. Inmiddels is aangekondigd dat er per 2027 een volgende stap met betrekking tot het ingroeipad wordt gezet. Hoe dit voor gemeente Olst-Wijhe uitpakt is nu nog niet duidelijk. Daarnaast speelt ook de nog de afschaffing van (veel) specifieke uitkeringen die gepaard gaan met een korting. Hoe dat uitpakt is ook nog onduidelijk.

5. Participatie Zonnevelden

Wanneer een van de initiatiefnemers geen omgevingsvergunning aanvraagt voor de ontwikkeling van een zonneveld, dan wordt er geen anterieure overeenkomst afgesloten waarin we afspraken maken over de betaling van gemaakte kosten voor het participatieproces. Dit risico is omlaag bijgesteld, omdat er minder kosten worden gemaakt.

6. Organisatie-risico’s

Er zijn verschillende organisatie- en bedrijfsvoeringsrisico's, waardoor doelen van de organisatie niet gehaald kunnen worden. Deze risico's zijn onder één noemer gebracht. Het gaat hierbij om:

1. Ziektevervanging en vervanging bij verlofsituaties, die het begrote budget van €75.000 overschrijden. Prioriteit ligt bij continuering van dienstverlening. Bij overige vervanging wordt een afzonderlijke afweging gemaakt of al dan niet tot vervanging wordt overgegaan. Via het HR-beleid wordt gestuurd op duurzame inzetbaarheid en beperking van het verzuim.
2. Werkgever risico’s met betrekking tot disfunctioneren van medewerkers. Het betreft dan kosten van outplacement, omscholing en vervanging. Hierop wordt geanticipeerd middels een goede strategische personeelsplanning, een adequaat stelsel van interne controle, het beschrijven en borgen van werkprocessen en het formuleren en bewaken van de HRM gesprekscyclus.
3. Arbeidsmarktkrapte. Dit leidt ertoe dat doelstellingen niet gehaald worden of dat hogere inhuurkosten betaald moeten worden. Insteek is om dit risico zoveel mogelijk te ondervangen via een vooruitblik op te werven personeel via strategische personeelsplanning, en via de aangescherpte aanpak werving en selectie.

Tegenover deze risico's kan staan vrijval van personeelsbudget door vacatures en incidenteel hogere realisatie te schrijven uren op projecten dan begroot.

7. Garantstelling geldleningen/ Verstrekte geldleningen

Incidenteel heeft de gemeente geldleningen aan derden verstrekt of van derden gegarandeerd. Indien niet aan de verplichtingen wordt voldaan, zal de gemeente hiervoor aansprakelijk worden gesteld. Het betreft met name de accommodaties sporthal De Lange Slag in Wijhe en het Holstohus in Olst alsmede de uitvaartvoorziening in Wijhe. Bij raadsbesluit d.d. 5 juli 2024 heeft de gemeente zich garant gesteld voor een kredietfaciliteit ten behoeve de Stichting Gebouwbeheer Kindcentra Olst-Wijhe vanwege het te bouwen kindcentrum Olst. Op dit moment wordt de kans dat niet aan de verplichtingen kan worden voldaan op bijna nihil geschat. Bovendien staat het bezit aan onroerend goed tegenover de garantstelling. We houden rekening met een risico van 5% van de omvang en een zeer kleine kans van voordoen (10%).

8. Algemene verordening gegevensbescherming (AGV)

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) kan een boete opleggen aan organisaties die de AVG overtreden. Bij niet naleving van de AVG kan het bijvoorbeeld gaan om het verzamelen en gebruiken van te veel persoonsgegevens, het te lang bewaren van persoonsgegevens of het niet passend beveiligen van persoonsgegevens. Daarnaast kunnen personen schadeclaims indienen in gevallen dat iemand materiële of immateriële schade heeft geleden ten gevolge van het schenden van de AVG.

9. Wegreconstructies, onderhoud wegen, bermen en sloten

Er is een onderhoudsplan opgesteld, waarmee de benodigde middelen zijn gereserveerd. De verwachting is dat meer sluipverkeer ontstaat door werkzaamheden van waterschap, provincie en Rijkswaterstaat, waardoor de wegen meer worden belast en de kans bestaat dat onderhoudskosten hoger worden. Dit betreffen werkzaamheden in het kader van hoogwaterbeschermingsprogramma en groot onderhoud N337. In de voorbereidingsgesprekken worden maatregelen besproken om de overlast en schade te beperken maar verwachting is dat bij toch ontstaan van schade niet alle schade vergoed zal worden.

10. Ondermijning

Ondermijning kan op verschillende manieren plaatsvinden, onder andere gaat het hier om leegstaande agrarische bebouwing, die aantrekkelijke objecten zijn voor drugscriminelen om illegale drugslabs te ontwikkelen. Dit doet zich in den lande voor en de overheden worden hiervoor gewaarschuwd. De kans daarbij is aanwezig dat de afvalstoffen van druglabs worden gedumpt in mestkelders of over het land worden verspreid. Wanneer de kosten niet verhaald kunnen worden dan is de gemeente verantwoordelijk voor de kosten en deze kunnen hoog oplopen.

Samengevat: